Tersine Dünya - Orhan Kemal

Orhan Kemal'in Tersine Dünya kitabında kadın ve erkek rolleri tersine çevrilmiş. Kitap hem gülmece unsurları hem de cinsiyetçi mesajlar içeriyor. Kadınlar bekçi, polis, iş insanı erkekler ise ev erkeği, genelev emekçisi olmuş. Kadınlarla ilgili deyimlerde tersine çevrilmiş. 

"Anam avradım olsun" değil, "babam kocam olsun" gibi. 
"Erkek milleti değil mi aklı da saçı gibi kısa" gibi.
"Erkek başımla ben ne yaparım şimdi oralarda?"
"Bir kadın erkeğinin küçük tanrısıydı."
"Ağızları var, dilleri yok kocalar."

Kitaptaki kurguda, dışarıda gezen, haytalık yapan evin geçimini sağlayan kadınlar, evde çocuklara bakan, yemek yapan ise erkeklerdir. Namus kavramı erkek bedeni üzerinden yapılmaktadır.  Erkeğin namusu kadından sorulmaktadır. Erkekler kadınlardan korkmakta, içip içip dağıtan, eve gelince kocasını döven kadınlarla bu kitapta tanışıyoruz.

Romanın kahramanı Bitirim Leyla'dır. Zamparadır, üçkağıtçıdır, belalıdır. Namuslu bir kocası ve aynı onun gibi bir de oğlu vardır. Müteahhit Ayşe ile yaşanılan bir olay sonrası nezarete düşer. Bu Eve ekmek götüremeyince ordunun içine salsa namusundan emin olduğu kocası çalışmaya başlar. Cezaevindeki karısını ziyarete gelen Leyla'nın kocasına baş gardiyan aşık olur. Cezaevinden çıkan Leyla kocasını bulamaz. Kötü yola düştüğünü sanır onu genelevlerde aramaya başlar. Bu arada kendisi de başka bir erkeğe aşık olur. Derken olaylar sürer gider.

Tersine Dünya” 1968 yılında “Pardon” adlı mizah dergisinde tefrika edilmiş, kitap olarak basımları ise, yazarın ölümünden sonra yapılmıştır.
Kitabın filmine  https://www.youtube.com/watch?v=6LTvWmdwItc adresinden ulaşabilirsiniz. Ayrıca İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından da sahnelenmiştir.

Ziverbey Köşkü - İlhan Selçuk

Yeni ve güncel kitaplar kadar arada eski baskı kitaplar da okuyorum. İşte onlardan biri. İlhan Selçuk'un "Ziverbey Köşkü". 1970' lerin siyasal ortamında, tutuklanan sorgulanan, hapse atılan gazeteci yazar İlhan Selçuk'un işkence merkezi Ziverbey Köşkünde yaşadıkları, cezaevi ortamında gördüğü işkence ve sorgulamalar hakkında Tercüman Gazetesine yazdığı akrostiş içeren "Baskı Altındayım" ve "İşkence Var" şifreli ifadelerinin yayınlanması bu kitapta anlatılmış. 1987 tarihli kitap sizi 12 Mart muhtırası günlerine geri götürecek. Tekrar o günlerin karanlık yüzüne şahit olacaksınız. Faik Türün'leri, Turgut Sunalp'leri, Muhsin Batur'ları, Memduh Tağmaç'ları hatırlayacaksınız.   

Bir Delinin Güncesi - Aslı Erdoğan

Her defasında hayranlıkla ama aynı zamanda üzülerek, duygusallaşarak okuduğum Aslı Erdoğan kitaplarından biri "Bir Delinin Güncesi". Ülkedeki adaletsizlikler, tecavüze uğrayan çocuklar, Cumartesi anneleri, faili meçhul yazar cinayetleri bu kitabın küçük küçük denemelerden, gazete yazılarından oluşmuş bölümlerinde işlenmiş konular. Acının fotoğrafları düz yazıya geçirilmiş adeta. Aslı Erdoğan kitaplarını seviyorum.

Güzel sözler var aklımda kalan:

"Kimdir 'öteki'? Bizden olmayan ama 'biz' i tanımlayabilmek için gereksindiğimizdir."
"ve tek gerçek vardı yaşananlar acıdan yazılanlar acıdan ibaretti..."
"Tecavüze uğrayan her kadın yapayalnızdır, hele bu tecavüz sırtını devlete dayamışsa."
"Siz hiç birini, “ona değil, bana yapın,” diyecek denli sevdiniz mi? Sizin hiç oğlunuz öldürüldü mü?"
"Nesnelerin fiyatları arttıkça insanların düşüyor."
"Orman diyor ki: 'Yeniden dirilmeyi umuyorsan, toprağa gömülmen gerek, yalana değil. Bir ağaç gibi, köklerini derinlere sal ki karanlıkta büyüyebilesin."
"Oysa devleti toplumun üzerinde gören, dokunulmaz, sorgulanmaz, kutsal kabul eden anlayış, tekeline aldığı şiddeti her türlü denetim ve sınırlamadan muaf tutar. Böylece iktidar sahibi olmayanların en temel haklarının sistematik biçimde çiğnendiği bir şiddet ortamı oluşur."
"En korkunç yalan, yansımasını ötekinin gözlerinde gördüğünüz yalandır."
"Nesneler, olgular, pul pul dökülen yalanlar, şatafatlı bahaneler, şişirilmiş egolar, kirli yüzlerde tutmayan makyajlar..."

Ecel Perileri - Angutyus

Angutyus lakabıyla bilinen Fatih Akdere'nin "Ecel Perileri" isimli kitabı bir Ankara polisiyesi. Evet aynı Behzat Ç. gibi. seyredenler bilir, diyaloglar, mekanlar, karakterler bakımından televizyon dizisi Behzat Ç. ile epey benzerlikler içeriyor. 
Bilindik polisiye romanların aksine bu romanda katil baştan belli. Katil adaleti kendisi sağlamaya çalışan bir polis memuru güzel ve genç bir kadın. Aynı zamanda kendi işlediği cinayetleri bulmaya çalışan ekibin içinde de görevli. Katilin kurbanları tecavüzcüler, kadınlara zarar verenler. 
Yazarı Ot Dergisinden tanıyorum. İlk defa bir kitabını okudum. Diğer kitaplarındaki tarzını bilmiyorum ama sanırım ilk kez bu tarzda yazmış. Polisiye sevenler ve Behzat Ç.'yi seyretmeyenler için değişik bir roman olmuş. Ben sıkılmadan okudum. Tavsiye ederim. 

Domuzu Kırmak - Edgar Keret

Daha Sunuş sayfasından başlayarak etkilendiğim İsrailli yazar Edgar Keret'in Domuzu Kırmak kitabı küçük ve derin anlamlı öykülerden oluşuyor. Zor bir çocukluk, savaş ortamında büyümek belli ki yazarın öykülerine de yansımış.

"..Genç yaşta birikip çoğalan hayal kırıklıkları ve korkuları içimdeki kumbarayı parçalamak zorunda kalmadan çıkarmanın bir yolunu bulmuştum. buna yazmak deniyordu." diyor yazar.


www.artfulliving.com.tr' de yazar Kaan Beyoğlu "Domuzu Kırmak" kitabını incelediği yazısında:
"Dünyanın en dar evinin de (Genişlik: 122cm) sahibi olan Keret, bir röportajında“Mizah, bir darbeyi yumuşatmanın bir yolu. Yani sana yumruk atmak istiyorsam öne bir şaka koyuyorum, anlıyorsun ya, sana o kadar sert gelmesin diye.” Açıklamasıyla öykülerinin kimyasını açıklıyor aslında. Sert mizahı, öykülerden aldığımız darbeyi yumuşatıyor, zaman zaman ülkesinde politik yazmamakla eleştirile dursun, sık sık olması gereken en genel geçer politikadan bahsediyor: Empati!" yorumu çok hoş.

Kitap Avi Pardo'nun çevirisi ve David Polonsky'nin resimleriyle ve  daha güzel bir hale gelmiş.

Sevdiklerimizin içinde bizim için biriktirdikleri, sakladıkları güzellikleri çekip almak, öğrenmek için onları zorlamak ve kırmak gibi bir şey galiba domuzun içindeki parayı almak için çok sevdiğimiz porselen domuz kumbarayı kırmak.  

Kalan - Leyla Erbil

Okurken bambaşka duygular içinde olduğum yazarlardandır Leyla Erbil. Diğeri de Tezer Özlü'dür. Kalan bir şiir kitabı, bir roman, bir anlatı. Şiirlerini düz yazı şeklinde okumak da güzel.

Kalan'ın kahramanı Lahzen. Annesini, annesinin sevgilisi ve ablasıyla geçirdiği çocukluğu bir zamanın rumlarından, Ermenilerden ve Yahudilerden kalan kozmopolit, çok kültürlü İstanbul’u Lahzen'in ağzından yani yazardan dinliyoruz. dönemim siyasi eleştirisini cesurca okuyoruz Leyla Erbil'in usta kaleminden. Açıkça, insan büyülendiğini hissediyor kitabın satırlarına daldıkça. Ahmed Arif'in uğruna şiirler yazdığı, mektuplar döşendiği Leyla Erbil.

Kitaptan altını çizdiğim şu paragraf ne kadar hoş bir tasvir. 

"...zamanın sessiz dalgalar halinde gelişiyle renk değiştiren denizin yutmaya koyulduğu hafif kızıllığı, yeşilliklerin dibinde saklanan zifiri karanlığı, sis dantelleriyle örtülü, uyku sersemi galata kulesini seyrederim.galata kulesi de gözlerini dikmiş tam karşısındaki ayasofya'yı gözetler." 

Aşağıdaki sözler de bu saygıdeğer yazarın kaleminden Kalan'dan aklımda kalanlar:

"kapalı mı zihin
ortaklaşabiliyor mu başka zihinleriyle dünyanın
sınırlanmış mı alçaklık taşlarıyla
sınır tanımaz mı
özgür mü alabildiğine"

"Öyle bir zamanın oldu ki
erkekler fır dönüyor çevremde
bayılıyorlar içinden çıkamayacakları labirentime girmeye
oysa hiçbirinin eline vermemiştim
ucunu ibrişimden ipimin"

"İntihar soylu ve kişisel bir seçimdi
'canlıbomba' ise bir seçilme
neden kendini öldürdüğünü nereden bileceksin"

"...ellerinin çizgisi ellerime benzeyen sevgilim...ben hep yanındayım."

"Şimdi bir peygamber masum bir çocuğu kesecek
neden
yaranmak için tanrıya
tanrı korkusundan mı"

"Ben öldüğüm zaman tabutumu senin süslemeni istiyorum. O yeşil örtüyü üzerimde istemiyorum.."

"...Tanrı dans ve şarkıyı kötü şeyleri unutmamız için yarattı, dedi...şarkı ve dans içimizi güzelleştirir, dedi...dans edince İshak mutlu olur mu dedim. olur dedi annem, şarkı ve dans ölüleri de mutlu eder şarkı geçmişi gelecekle bir yapar, canlandırır. babamı da canlı mı kılar, dedim. Yüzünün yelkovanı durdu.. Onu da dedi." 
"...zamanın sessiz dalgalar halinde gelişiyle renk değiştiren denizin yutmaya koyulduğu hafif kızıllığı, yeşilliklerin dibinde saklanan zifiri karanlığı, sis dantelleriyle örtülü, uyku sersemi galata kulesini seyrederim.galata kulesi de gözlerini dikmiş tam karşısındaki ayasofya'yı gözetler."

Nigahdar - Başak Sayan

Oyuncu ve aynı zamanda genç bir yazar olan Başak Sayan'ın Nigahdar kitabı tasavvur, tarih ve polisiyeyi harmanlayan bir kitap olmuş.
Kitabın başlarında doğu mistizminden girdik, Amerika'ya uzandık, Bağdat, Hindistan Türkiye derken bayağı bir dolaştık yazar sayesinde. Farklı zaman dilimlerinde geçen Hallac-ı Mansur'un Enel-Hak temalı tasavvuf öğretisi ile Türkiye'de geçen bir polisiyeyi birlikte okuduk kitapta. Aslında 536 sayfalı kitaptan bir tasavvuf bir de polisiye ayrı ayrı çıkarmış. 
Kitabın konusuna gelince Hallac-ı Mansur'un  kutsal el yazmaları ve gizli risalelerini koruyan Nigahdar'ın (Kitap boyunca hep dilime Mihmandar takıldı nedense) öldürülmesi sonrası sonrasında, Amerika'da okuyan kızı Şirin ve Türkiye'de bir üniversitede hocalık yapan Algan Ataman'ın kayıp risaleleri bulmaya çalışmaları sırasında yaşadığı olaylar konu ediliyor.
Konu güzel, değişik. Yalnızca diyaloglar gereğinden fazla uzatılmış gibi geldi bana. Tekrarlar tekrarlar. Kitap kolaylıkla bir yüz sayfa daha kısa olabilirmiş. Bir de Hallac-ı Mansur'la ilgili bölümlere gereğinden mi fazla yer verilmiş bilemedim. Hallac-ı Mansur bölümleri ile polisiye bölümler arasında bir bağ kurulabilseydi eğer iki ayrı kitabı bir kitapta okuyor gibi olmaz o bölümleri de atlamadan okurduk diye düşünüyorum. Neyse güzel kurgu ama çok karışık değil. Ebced hesabı bölümünde fazla gereksiz karmaşaya girilmiş gibi geldi bana. Tabi ki hepsi benim fikrim. Güzel kitap, vaktiniz bolsa okuyun.
Bu kitaptan, daha önce bilmediğimiz neyi öğrendik? 
Dualarımızın sonunda dediğimiz "amin" kelimesinin Mısır'lı bir firavun olan Amenhotep'in her duadan sonra kendi adının söylenmesini emretmesi üzerine halkın her duadan sonra "Amen" demeye başlamış olmasını, İslamdaki "Amin", Yahudilik ve Hristiyanlıktaki "Amen" kelimelerinin de buradan gelme olduğunu öğrendik.