Harita Metod Defteri- Murathan Mungan

Murathan Mungan'ın çocukluk yıllarını, yaşadığı olayları, çocukluk yıllarındaki doğup büyüdüğü Mardin'i anlattığı kitabı. Kitabın "Niyet" başlıklı ilk bölümünde "Bütünüyle özyaşamöyküsel malzemeyle çatılmış olan Paranın Cinleri gibi, Harita Metod Defteri de, içinde yaşanmış bazı olayların, anların bende bıraktığı izlerin, izlenimlerin yer aldığı, hafızamın gerçeklere sadakatine yaslanan, tamamı anılardan oluşan bir anlatı kitabıdır."diyor Murathan Mungan. Açıkçası Murathan Mungan'ın çocukluğunu, ailesini, gençliğini merak edişim değildi kitabı okumak istememdeki amaç. Ülkemizin o yıllardaki durumu,kendi çocukluğumdan bulacağım izler, ortak duygular, "ya evet ben de öyle yapmıştım", "bizim ailemiz de de böyle yapılıyordu" dediğim anıları bulmaktı amacım. Nitekim de öyle oldu. Çocukluğuma dair unuttuğum çok şeyi Mungan sayesinde hatırlama imkanım oldu.Bir de o yılların Mardin'ini tanıma, örf, gelenek ve yaşam tarzlarını öğrenme imkanım bu kitap sayesinde oldu.İnsanın kendisini yazması zordur.Geçmişe dönük birikimler ve notlar yoksa hatırlamak da imkansızlaşır. Murathan Mungan bunu güzel başarmış. Ayrıntılarıyla geçmiş yılları bize dün gibi aktarmış. Kendisinin de belirttiği gibi "..bu kitabın harcı, malzemesi doğrudan insanın kendi yaşamıdır. Hayat yaşarken olduğu gibi yazarken de bir zamanlama işidir."Eline sağlık diyorum.

Alıntılar, altı çizililer;

-İnsan çocukken yaptığı bir şeyi büyüdüğünde tekrarlarken, ondan aynı zevki aldığını anladığında anladığı anda mutlu olur.Bu mutlulukta, kendi içinde yaşamını sürdüren bir çocukluğu keşfetmenin tadı vardır..

-Aile hasarlarının kalıcı izi zonklar siz anılarınızı yazarken.Yaralarınıza yenilmemeyi öğrenmelisiniz;ne de olsa yazı dediğiniz çoğu kez yara kabuğudur.

-"Şimdiyde kuyunun ipini kendi içine sarkıtıyor, çocukluğumdan hatırladıklarım arasında ne kadar geriye gidebilir, geçmişe ne kadar inebilir,

orada bulduklarımı gün ışığına nasıl çıkarabilirim, anlamak istiyorum. Çocukluk anılarımızı anımsamaya çalışırken belleğin kuyusunda en çok nereye kadar inebileceğimiz hepimizin temel meraklarından biri değil midir?

-Şimdi yapmaya çalıştığım gibi belleğin kuyusundan Dil'e, dilime tutunarak yukarı çıkmaya çalışıyorum.Ne kadar yazıp söylesem de, asıl hayatım sanki hatırlayamadıklarım arasında saklıymış duygusundan kurtulamıyorum.

-Ben kadınların konuştuklarından çok, sessizliklerinden tanıdım.İçe attıklarının, sakladıklarının sustuklarının sesini duydum.

-Bizim evdeki kavga konusunun ne olduğunu bilmiyorum ama, mutsuzluğun acı kıvam koyuluğu dün gibi hatırımda.

-Marcel Proust'un "Kayıp Zamanın İzinde" başlığı altında topladığı zincirleme kitaplarının ilkinde anılan"madeleine kurabiye" daha sonra edebiyat tarihinde başlı başına bir metafor haline gelmiştir. Hafızda örtülü olan çocukluğun derin izlerinin bazen bir koku, bazen bir renk, bir tatla birdenbire üstünün açılmasının, insanın unuttuğu ya da unuttum sandığı eski bir anının canlanmasının simgesi olmuştur.Bu herkes gibi  bana da olur, bir koku çoktan unuttuğum bir anıyı, zamanın üstünü örttüğü bir imgeyi yeniden canlandırır; ağzında birdenbire eski bir tat, içimde eski bir hatıra uyanır.

-Her çocuk annesinin yemeklerini beğenir.Biraz da damağın hafızasındandır  bu.

-Çocukluğumda hakkında çeşitli hikayeler anlatılan,Herkül gibi en ağır kayaları bile bir çırpıda yüklenen bir güce sahip olduğukadar, hikmetli sözleriyle de anılan Deli Cevdo dedikleri bir hamal varmış.En bilinen sözü de bugün kolaylıkla, "Platoncu" diye nitelendirebileceğimiz, "Dünya Allahın sinemasıdır." deyişi idi.

Romantika-Turgut Özakman

             60 'lı yıllarda yaşanmış bir aşk hikayesi.Üniversitede hoca Doğan ve öğrencisi Arzu'nun aşkı güzel bir hikaye eşliğinde  süslenmiş. Şifreli bir şekilde yazılmış defterden hocanın kızının gün ışığına çıkardığı hatıralar.

            Daha önce Şu Çılgın Türkler kitabından tanıdığımız Turgut Özakman'ın aşk romanı yazdığını bilmiyordum.Ancak böyle bir kişilik ancak bu kadar seviyeli bir aşk romanı yazabilir. İçinde erotizm de var ama hiç rahatsız edici değil.Aydın gözünden cinsellik böyle oluyor demek ki.60 lı yılların aşkları günümüzden daha değişik.Belki de sevdiğine telefon yada bilgisayar yoluyla kolay ulaşamıyor olunmasıdır  o yıllardaki aşkları enteresan kılan. Şimdiki nerede başladığı nerede ve nasıl bittiği belli olmayan, çabuk vazgeçilen, daldan dala atlanılan aşklar gibi değilmiş o zamanlardaki ilişkiler. Hoca öğrenci ilişkisi olarak değerlendirmeden, sevgiyi, aşkı evliliklerinde bulamamış aralarında 13 yaş bulunan iki insanın birbirinde bulduğu mutluluk ve hayat sevinci olarak değerlendirirseniz güzel bir kitap olduğunu söyleyebilirim.

 Bir çırpıda okunup bitirilen romandan dikkat çeken altı çizilenler ise şunlar;

-İyimserliğinin demir maskesi ağır ağır eriyip iç yüzünün ortaya çıkacağını sanıyordum.Solgun yüzüne, sanki hayatın bütün lezzetlerini, yani sevap ve günahlarını tatmış bir insanın tarifsiz doygunluğu yayılınca şaşırıp kaldım.Demek sahiden mutluydu.ama neden?Bu kadar mutlu olması için o kadar az sebep vardı ki.

-Acıyarak baktı."Aşk doğal afete benzer kızım .." dedi, İstemekle gerçekleşmez ki.Kendiliğinden gelir.

-Babam "Ankara küçük bir kentti.." dedi, "..Gittikçe büyük bir kasabaya dönüşüyor. Bu hali demokrasimize daha yakışıyor.Çünkü o da kasaba demokrasisi.

-Aşk da ölüm gibi yaşa, başa bakmıyormuş.

-Bir çiçek açar gibi sessizce güldü.Binlerce baştan çıkarıcı şarkıyla dolu bir sessizlik oldu.Elini yavaşça avucuma bıraktı.Ne küçük, yumuşak sıcak bir el.

-O kadar ciddiye aldığım hayatın, orta halli bir yazarın yazdığı, sıkıcı, basit güzel sahneleri çok kısa ve çok az, ağdalı bir melodramdan başka bir şey olmadığını fark etmeye başlamıştım.İnsanın özel hayatında mutlu olabilmesi için galiba bu basmakalıp oyunun dışına çıkıp tuluat yapması, güzel sahneleri uzatıp çoğaltması gerekiyor.

-.."Herkesin hayatta bir kez bir mucize yaşamak hakkı olduğuna inanıyorum.Benim payıma düşen mucize de sensin.

-Sen de çok iyi bilirsin ki aşk denilen şey biyolojik bir olay.Ama ozanlar bu basit olguyu süsleyip püslediler, insanlığa olağanüstü bir olaymış gibi yutturdular.Neyse ki aşk, yirminci yüzyılda bir makinenin altında kalıp öldü de, bu büyük yutturmaca sona erdi.Her yeni aşk romanı, aşk için yazılmış bir mezar taşıdır.Mezar taşını kim okur dostum.

-Aşk bu çok uzun gelişimin son aşamasıdır, ilkellikten kurtulmak, bencillikten arınmak, kendine tapmaktan kurtulmak demektir.Bir insanın yalnız güzelliklerini değil, çirkinliklerini, kusurlarını, yanlışlarını da sevmektir.

-..Çünkü kendimi, aldatan bir kadın olarak görmüyorum.Aldatmak, sanıyorum ki bir insanın biriyle birlikte yaşarken, sırf ten zevki, eğlenmek ya da çıkar için başka biriyle birlikte olmasıdır.

-Anlaşılan bebeğin annenin kanını ve sütünü emerek büyümesi gibi, gelecek de ancak geçmişi yiyerek var oluyor.

-Neyin hayır neyin şer olduğuna acele karar vermemeli. Şunu öğrendim.En ters olayın içinde bile bir güzellik çekirdeği bulunuyor.Zamanı gelince çatlayıp açılıyor.

Kuşlar Yasına Gider-Hasan Ali Toptaş

Hasan Ali Toptaş'ın Gölgesizler kitabını okumaya niyetlenirken öncelikle son çıkanı okumalıyım kararı vererek "Kuşlar Yasına Gider" adlı romanını okumaya başladım. Bizim bölgelere yakın sayılabilecek, daha önce bir vesileyle 3-4 ay kadar çalışmış olduğum Çal, Çivril, Baklan Ovası civarlarında kahramanımızın  anne babasının ve akrabalarının yaşadığı bir köy ile  kahramanımızın yaşadığı Ankara arasında geçen gidip gelmeler, Müthiş bir baba sevgisi ve babaya verilen önem, köy hayatı, yaşlı köy insanlarının gözünden dünya, hangi yaşta olursa olsun eğilip bükülmeyen, oğluna yük olmak istemeyen bir babanın anlatıldığı, yerel ağızların ustalıkla kullanıldığı,  Ankara Denizli arası yolculukların uzamasını ve sık tekrarını saymazsak sıkmayan bir roman olmuş. Romanın anlatıcısının ismi hiç geçmediğinden sanki romanın kahramanı yazarın kendisi imiş gibi bir his uyandırdı bende.Kendi doğduğu büyüdüğü yerlerin anlatıldığı da düşünülürse.Kimbilir belki de öyledir. Romanla bütünleşen rüya ile gerçek arasında gidip gelmeler var.Dediğim gibi kitapta ustalıkla kullanılan bazılarını anladığım bazılarını tahmin ettiği bazılarını ise hiç anlamadığım kelimeler oldu.Ben de bunları sizin için araştırdım.

İşte kitapta geçen bazıları yerel sözcükler.Anlamları şöyle:

Kesek:sabanın, belin ya da çapanın topraktan kaldırdığı iri parça.

Evlek:tarlanın, sürmek ve tohum ekmek için saban iziyle bölünen küçük parçalarından her biri.

Ağartı:karanlıkta uzaktan güçlükle seçilebilen, belli belirsiz bir aklık.

Yel yepelek:Rüzgar gibi,çabucak

Omça:üzüm asmasının kütüğü.

Dastar yarımına benzeyen bez:Kilimi andıran ipten dokunmuş yaygı

Hembembe sekmek:Avarelik etmek, boş gezmek

Sokurdanmak: Söylenmek, homurdanmak, gönülsüz iş görmek.

Dalöğle:Tam öğle vakti

Tavsamak:eski gücünü, hızını yitirmek, tavı geçmek, yavaşlamak, gevşemek.

Yedmek:bir hayvanı ya da bir şeyi bir ipe bağlayıp çekerek arkasında götürmek, yedeğinde götürmek.

Göynümek:(insan) yanacak derecede ısınmak.(kumaş için) ateş karşısında kalarak hafifçe sararmak, renk değiştirmek

Bürgü: Oyalı Başörtüsü

İpil ipil:Pırıl pırıl parıldayarak

Yepmek: Sıvaszlamak, okşamak

Çeki:Baş örtüsü tülbent

Hıyallamak:Farkına varmak

Kitaptan Alıntı bölümümüzde neler var:

-Büyük ihtiyaçlanın küçüldüğü ,küçük ihtiyaçların büyüdüğü döneme yaşlılık diyorlar..

-Babalar,alınlarımıza yazılmış yalnızlıklardır.

-"Zaten o yıllarda burnumuzun ucunda gezinen bir mazot kokusuydu babam, kulağımızda çınlayan uzak bir motor sesiydi ve az evvel dediğim gibi, gitti mi gelmek bilmezdi bir türlü."

-Bir vakit ikimiz de sustuk.Neden sustuğumuzu bilmiyorum ama o an telefondaki sessizlik ikimizden doğmuyormuş gibi geldi bana.Sessizlik kılığına bürünmüş başka bir şey vardı sanki, aramızda, öylece duruyordu.

-Çünkü diye devam etti babam; hırs atına binenler, çoğu kez ne vakit düştüklerini anlayamazlar.O şahıs Allah vere de çoluk çocuğunun üstüne düşmese. 

-Demek seni gözünün içine baka baka aldattı ha, dedi bana dönerek yeniden; bir şey söyleyeyim mi, sana da zaten aldatılmak yakışırdı oğlum.

Kitabı okuyup bitirdikten sonra belki de kitabın adı "Beyaz At Yasına Gider" de olabilirmiş diye düşündürdü.Neyse siz iyisi mi okuyun.