Gitme Zamanı-Aret Vartaryan

Aret Vartaryan'ın okuduğum ilk kitabı olmasına rağmen güzel bir frekans yakaladım romanında.  Modern toplum hayatında yaşanan yasak aşk, platonik aşk, evlilik içi kaçamak ve cinsellik ilişkilerini felsefe ile yoğurduğu güzel değişik bir roman olmuş Gitme Zamanı. Her bölüm arası felsefe ile ilgili anlatımlar, felsefe öyküleri ve mesajlarla bir aşk romanı güzel harmanlanmış, her ne kadar sonu bence güzel bağlanamamış olsa da.  Romanın içinde sanki iki kitabı birleştirmiş yazar. Felsefi bölümler birbirinden kopuk olmasa bu romandan rahatlıkla iki kitap çıkarmış aslında.

Romanda; işadamı Selim'in son ana kadar aşkla dolu ancak heyecanını kaybetmesine rağmen devam eden mutsuz bir evliliği, Selim'in karısı Burcu'nun başka bir adamla tam da aldatma sayılmayan bir duygusal yakınlaşması, Selim'in bunu öğrenmesi üzerine başka kadınlarda (Zümrüt, Bengü) mutluluğu araması ve bulması, bu arada selim'in devamlı yakınında olan evli bir kadının (Aslı) Selim'e olan platonik aşkı anlatılırken bu üçgende gelişen olaylar felsefenin kenarından teğet geçen anlatımla bizlere sunuluyor. Yazar belki de "Bakın benim felsefe bilgim var" diyor ama romanla felsefi anlatımı tam kaynaştırabildiğini söyleyemem. Kitabın içinde sırayla bir bölüm roman bir bölün felsefi anlatımla geçiyor. Açıkçası sıkmıyor. Belki geçen yıl okusaydım sıkılabilirdim ancak bu yıl ben de bir felsefe öğrencisiyim. Bu bölümleri ilgiyle okudum. Ayrıca romanda adı anılan ve dinlenen bütün şarkıları bulup dinledim.Hem de anında.Çok da güzel oldu. Anlatılan olayda geçen ve romandaki kahramanla birlikte okurken dinlenen şarkı ile sanki romanın içine girdim. Romanın içine girdiğim bir bölüm daha var ki, Selim'in Zümrüt'le sevişme sahnesi. Bu kadar mı güzel anlatılır. Sanki Zümrüt'le ben seviştim.

      Kitapta çok altını çizdiğim bölüm var. İşte bunlardan bazıları;

      -"Dile getirilemeyen, yaşanılmayan aşklar, yaşananlardan daha fazla yorar...Yarım kalmış aşklar kadar acı verir hiç başlamamış olanlar.Hele ki yanı başındaysa, gözünün önünden geçip gidiyorsa...Yıllar geçse de üzerinden, yaşanılmamış olan sende yaşanılmaya devam eder.zihninde sorularla, her anındaki "keşke"lerinle ve damarlarını titreten yüreğindeki ateşle.

      -"...Hatta belki de aşka aşık olmaktı en güzeli.Çevresindeki onlarca insan, birlikte olduğu insanların gözlerinin içinde bulduğu aşkı değil, aslında karşılaşma ihtimali mümkün olmayan aşkı bekliyor, tarif ediyor, düşlüyordu. Hayatında olan insanın üzerine, sahip olmak istediği aşkın elbisesini giydiriyordu. Bu elbisenin ona uygun olup olmadığıyla ilgilenmiyordu bile."

      -"Mademki bitişi kesin olan bir hayat var elimde ve bu gerçeği anlamlandırmak imkansız, o halde sonrasına inanmak da elimdeki süreyi katlanır kılabilir."

      -"'Yaşamın anlamı nedir?' sorusu, ölümün gerçekliğine bir yanıt aramaktan başka bir şey değil. İnsan ölümlü olduğunun farkındalığına sahip tek varlık. En azından yaşamın beden için yaşamın bir yok oluş yolculuğu olduğu gerçeği, ölümden kaynaklı yaşama başkaldırıyı, en büyük çatışmanın huzursuzluğunu getiriyor. Tam da bu yüzden ölümle barışamayan, yaşamla barışamıyor.İşte egonun faaliyet alanı da burada başlıyor."

      -"Çocukken camiye, sinagoga ve kiliseye gitmişliği vardı. O yaşlarda neden insanların farklı binalarda tanrıyı aradıklarını anlamlandıramıyordu."

      -"Ezberler, kalıplar ve büyük sözler, yaşamın dinamiğinde anlamsızdırlar. Çünkü her anın, her durumun ve o durumu meydana getiren bütün unsurların, farklı bir dinamiği vardır."

      -"Son nefese ertelenen her şeyin, hiç olmadığı kadar ağır bir yük oluşturacağını hissetmeye başlamıştı nihayet. Yaşadıklarımızdan çok yaşamadıklarımızın yorduğu bu hayatta, hiçbir yaşanan, yapılan, 'Acaba yaşasaydım, yapsaydım nasıl olurdu*' sorusu kadar ağır değil"

      -"İnsan bedene aşık olmazdı. Bedene hissedilen şey 'aşk' olmazdı."

     

İki Yeşil Su Samuru-Buket Uzuner

Yazım tarihi olarak "Kumral Ada Mavi Tuna" dan önce yazılmasına rağmen, ben ondan sonra okuduğumdan "Kumral ada Mavi Tuna Kadar" sevmediğim bir roman olmuştur kendileri. 

Bu roman Nilsu adlı genç bir mimar kadının kendi yaşam hikayesini  anlatmaktadır. Nilsu daha yeni genç kızlığa adım atarken anne ve babası ayrılırlar, annesi o zamanlar daha yeni tanıştığı bir ressamla beraber olmaya başlar.Doktor olan babası ise annesinin onu aldattığı yükünü kaldıramaz,bunalıma girer, daha sonra kendisini toparlayarak Selen adlı genç bir mimarla çıkmaya, yaşamaya başlar. Selen tek başına ayakta durmayı beceren, sevmeyi bilen, çürümüş ilişkilerle yaşamaktansa yalnızlığı seçebilen,kendini güveni,bakımı ve hoşgörülü bir kadındır.Nilsu basını annesinden bile çok kıskanan ve paylaşamayan biridir. Babasının sevgilisinden önceleri  onu elinden aldığı korkusu ile nefret eder.Annesi, babası ve kardeşi ile birlikte iken o 'mutlu aile' tablosunu Selen'in bozduğunu düşünür fakat daha sonra farkına bile varamadığı bir şekilde Selenden hoşlanmaya başlar ama yinede affedemez bu yüzden hem nefret eder hemde sever.Ve daha sonraları tuhaf bir şekilde bağlanır, kafasındaki ideal kadın tipine uyduğunu anlar.

         Nilsu Selen'i hayatındaki bir örnek olarak görmektedir. Bu romanda iki tema işlenmektedir;aşk ve intihar. İki temanın da kendine tezleri olan aşksızlıklık, yalnızlık ve yaşam kavramlarıyla birlikte işlenmiştir.O zamanlar Nilsu'nun hayatına Amerikalı bir öğretmen girer.Tuhaf bir adam olan Mike intihar takıntısı olan biridir.Nilsu yurtdışına giden Mike ile sadece mektuplaşır.  Bu hayatta yaşamına yeni giren Teoman duyarlı romantik ve sevecen bir erkek karakterini kaybetmeyen biridir.Teoman kendisini yeşil bir su samuru olarak tanımlıyordu.Teoman ile tanışmaları yeşil partinin kuruluşu ile başlar Nilsu ile beraber olmaya başlarlar ve aynı evi paylaşmaya başlarlar. Anarşist ruhlu olan Teoman kendi kurduklarının daha iyisini kurabilmek için çabalıyordur.

         Teoman'ın annesi intihar eder.Annesi hayatında aydın ama yalnız bir kadın olan Cahide hanım bir yazar arkadaşı vardır. Cahide hanım Neyyire Gövüç'e yazdığı mehtuplar vardır. Teoman annesini intiharı üzerine gider ve mektupları ister.Neyyire Gövüç yazdığı bu mektupları vermek istemez ve Teoman'a mektupları yaktığını söyler Teoman bu olay üzerine evden çıkar sigara içmek için ceplerini karıştırıken cebinde kağıtlar olduğunu fark eder  ve teker teker okur. Teoman artık annesinin yazdığı mektuplardan neden intihar etmeye karar verdiğini anlamaya başlar. Yazara birgün bir kadın gelir, bir dosya uzatır.Bu dosya kadının hayatını anlatır. Kendi hayatını bir kitap haline getirmesini ister yazar biraz şaşkın,biraz merakla alır dosyayı okuduktan sonra bir roman haline getirir.

Bu romanda çağdaş bir kadının portresi çevresine çeşitli durumlar ve insanlar bakılıyor.İnsan çevresinde yürütülen bir tür değerler sorgulanması sayılabilir.Aile başta olmak üzere sevgi ve intihar başta olmak üzere duygular sorgulanıyor .Kitapta bir çok ilişki ve bir çok kişi değişik bir kurguyla sunuluyor.Daha sonra ipuçları değerlendirildiğinde ortaya yeni bir tat yeni bir güzellik sunuluyor. Mektuplaşma bölümleri sıkıcı geldi bunu itiraf etmeliyim sadece.

Altını çizdiğim cümleler ise şöyle;

"Annesi Cahide Hanım, kitaplarına düşkün bir kadındı.Belki de üniversiteye devam edemeyişi, lisede içinde kalan edebiyat tutkusunun öğretmenlik veta yazarlığa dönüşemeyişindeki düş kırıklığı ve eziklik duygusunu, kitaplarına gösterdiği aşırı sahiplenme duygusuyla örtüyordu."

"Birbirinin en yakın çocukluk şahidi, ancak kardeşlerdir."

"Yine de hiç kimse doğduğu gün annesinin kendisine nasıl baktığını anımsayamaz! Ve her kız çocuğu, babasına ne denli tutkun olsa da, annesinin dişi kanadının serin gölgesine gereksinir mutlaka."

"Bütün çocuklar için birbirine en yakışan çift, anne ve babalardır. Çünkü anne ve baba kelimeleri tıpkı lego parçaları gibi sımsıkı oturur, uyuşur ve kenetlenir"

"İki yıl sonra banyoda düşüp öldüğünde, ölüm raporuna, "yetmiş dokuz yaşında. Beyin kanaması" yazıldı. Bence ölüm nedeni yürek kanamasıydı. Çünkü insan mutsuzluktan ölebilir."

Bir Ses Böler Geceyi-Ahmet Ümit

Süha isimli eski solculardan olan kahramanımızın, bir seyahati sırasında Alevi koylerinden birine yolunun düşmesi ve tesadüfen Cem töreninde ki hesaplaşmanin icinde bulmasi kendisini  ve bu töreni seyrederken , kendi anılarına yaptıgı yolculugu kendi iç hesaplaşmalarını da okuduğumuz  bir roman . Surukleyicilik kısmı İsmail in (kendini öldüren sofu genc ) onun dedeler ve sofular  tarafından  ve koy halki tarafindan suclanirken ; ölümünün arkasından ailesi ve sevdikleri tarafından aklanilmaya çalışılmasını konu alan bir roman .

  Kitabın hoşuma giden en güzel cümlesi ise G.Dimitrov'un "Bir üyenin örgütüne bağlılığı ödentisini zamanında ve düzenli ödemesinden belli olur." sözü idi.

Bir Mucizedir Yaşamak-Guy De Maupassant

Ünlü yazarın sevgi öykülerinden oluşan bir kitabı. İlk kez Moupassant okudum. Hep dediğim gibi yabancı ve isimli yazarları çok gözümde büyütünce beklenti de aynı ölçüde büyük oluyor ve hayal kırıklığı da kaçınılmaz.

Güzel sevgi öyküleri var, bazıları bir sonuca bağlanıyor bazıları da bağlanamıyor. Kitabın başlarında inanın ki bu Maupassant bildiğimiz Maupassant olmayabilir mi acaba, bu kitap başkasının derlemesi mi diye arama motorundan arama yapma gereği duydum. Kitabın ortalarına kadar beklentiyle gittim sonrasında da daha kaç sayfa var diye bakmaya başladım. Böyle kitaplarda bari bir kaç güzel söz alıntılayabilir miyim en azından bu kar olsun diye okumaya devam ediyorum. Ne yazık ki o da olmadı. Bir söz vardı güzel;

"Bu mezarlığa yarın, üst üste başka ölüler gömülecekti. Yaban gülleriyle dinç, kara servilerle süslü bir yerdi burası; insan etiyle beslenen muhteşem, hüzünlü bir bahçe." 

Sözcükler - Jean Paul Sartre

           Ben hayatıma nasıl başladıysam öyle öleceğim kuşkusuz; hep kitapların arasında” Böyle diyor Sartre otobiyografik kitabı olan ‘’Sözcükler’’de. Galiba ben de öyle.

          "Sözcükler" bir otobiyografi kitabı. Sartre' ın hayatını anlatıyor.Okumak ve Yazmak başlıklı iki bölümden oluşuyor. Sartre babasını, henüz çok küçükken kaybeder. Annesiyle birlikte dedesinin evine taşınırlar. Dedesi eğitimli ve kültürlü bir adamdır. Evindeki büyük kütüphane, küçük Sartre’ın ilgisini çeker ve anlamasa da, günlerini kitapları incelemekle geçirir. Babasının ölümü, annesini zincirlerine döndürürken, Sartre’ı özgürlüğe kavuşturur. Zira artık hayatının geri kalanında, üzerine çökecek ve onu ezecek bir otorite yoktur. Yaşıtlarından kısa, şaşı ve biraz çirkin olan Sartre, çocuklar tarafından dışlansa da, ailesi tarafından daima sevilir ve övülür. Okuldaki başarısı, yazdığı yazılar ve yaşından beklenmeyecek olgunluktaki konuşmaları, anne, dede ve anneannenin ilgisini çeker ve bu, Küçük Sartre’a neredeyse taparcasına davranmalarına sebep olur. Ancak, çoğu çocuğun aksine Sartre bu durumdan hoşnut değildir. O, küçük yaşta tanıştığı kitaplarla kendisine başka bir dünya kurar zira, kendinden başka sığınağı yoktur. Okulda yaşadığı bir- iki olay Tanrı inancını da sorgulamasına sebep olur ve sonunda dininin kitaplar, tapınağının da kitaplık olduğuna karar verir. Böylece artık, edebiyat ve felsefeyle ölene dek sürecek olan bağının da temellerini atar. Sözcükler'de güzel sözler var:

"Ölmek bir şey değil; zamanında ölmek gerekir. Daha geç olsaydı, kendimi suçlu hissederdim."

"Charles bunalıma karşı coşkunlukla savaşıyordu. Her şeyin hatta zavallı sonumuzun bile iyi olduğuna kendini inandırabilmek için yeryüzünün hayranlık verici yapıtına hayran oluyordu. Kendisini geri almak üzere olan bu doğayı tümüyle kucaklamak ve kendisi için kazılan çukur da içinde olmak üzere, ondaki her şeyi kabullenebilmek istiyordu."

"Ne olacaktı ki: bütün mucize tanrıçaları ölülerdendir, herkes bilir bunu; bütün çocuklar ölümün aynasıdır."

"Eğer insan ancak kendi karşıtıyla tanımlanıyorsa, ben, et ve kemik olarak tanımlanamazdım ve eğer sevgi ile nefret aynı madalyonun iki yüzüyse ben hiçbir şeyi ve hiç kimseyi sevmiyordum. Oldukça iyiydi bu durum, bir insandan aynı zamanda hem nefret etmeyi ham de hoşa gitmeyi isteyemezsiniz. Ne de hoşa gitmeyi ve sevmeyi." 

"Köylü çocuk yaşantısının zengin hatıraları ve tatlı saçmalıkları denen şeyler yoktu bende. Toprağı hiçbir zaman kazmamış ya da kuş yuvası aramamıştım; ot toplamamıştım ve kuşlara taş atmamıştım. Ama kitaplar, kuşlarım ve yuvalarım, evcil hayvanlarım, ahırım ve kırlarım olmuştu; kitaplık bir aynada yansıyan dünyaydı; onun genişliğine, çeşitliliğine, önceden kestirilemezliğine sahipti."

"Evrene kitaplarda rastladım ben; özümlenmiş, sınıflandırılmış, etiketlenmiş ve düşünülmüş bir evrendi bu, ama yine de korkunçtu ve ben, kitabi deneyimlerimin karmakarışıklığını, gerçek olayların rastlantısal akışından ayırt edemedim."

"Dünyanın karanlık karmaşıklığıydı bu; aile içinde büyükbabamın rahatlıkla sözünü ettiği insan yüreği, kitaplar dışında, yavan ve bomboş bir şeydi."

"Dinimi bulmuştum artık. Hiçbir şey bir kitaptan daha önemli görünmüyordu bana. Kitaplığı, bir tapınak olarak görüyordum." 

"Her insanın doğal bir yeri vardır; gurur da değer de saptamaz onun yüksekliğini, ama çocukluk karar verir her şeye."

"Dünya malı, sahibine ne olduğunu yansıtır; oysa bana ne olmadığımı öğretiyordu; durmuş, oturmuş ve sürekli değildim ben; çelik üretimi için gerekli de değildim; kısacası ruhum yoktu benim." 

"Hayal gücümle kanatlanıp uçtuğumda, asıl yakalamak istediğim şey gerçeklikti."

"Yazıdan doğmuştum ben, bundan öncesi yalnızca aynada bir yansımaydı. Yalnızca yazmak için vardım ben ve ben dediğim zaman bu sözcük, yazan ben anlamına geliyordu."

"Sözcüklerden başka hiçbir şeyi sevmiyordum. Gökyüzü sözcüğünün mavi bakışı altında katedraller inşa edecektim. Hem de binyıllar için."

"Bir bedene sahip olmaya ve her gün aynı kafayı gezdirip durmaya güçlükle dayanıyordum; kendimi herhangi bir donanımın içine hapsedecek değildim."

"Yaşamayı sevmediğim için ölüm benim baş dönmemdi."

"Her zaman, evrenden çok kendimi suçlu bulmayı tercih ediyordum; ama iyi huyluluktan ötürü değil, her zaman kendi kendimin efendisi olmak için."

"Hatalarımı incelikle kabul etmem, daha sonra böyle hataları yapmayacağımı kendime kanıtlamak içindi."

"Yazısız bir gün bile geçirmedim. Kalemimi uzun süre bir kılıç olarak kabul ettim, ama bugün şimdi ne kadar zavallı olduğumuzu anlıyorum. ama önemli değil, yazıyorum ve gene de kitaplar yazacağım; onlara ihtiyaç var; yine de aynı şekilde işe yarıyorlar. Kültür hiçbir şeyi ve hiç kimseyi kurtarmaz, bir şeyi haklı da çıkarmaz. Ama insanın bir ürünüdür o ve insan ona yansıtır kendini ve onun aracılığıyla ve onda kendini görüp tanır."

"Bir çocuğun, yıpranmış, silinmiş, hor görülmüş, bir köşeye atılmış ve sözü edilmemiş bütün temel özellikleri, ellilik bir adamda yaşar durur." 

Tesla Maskelerle Çevrili Bir Hayat-Vladimir Pistalo

Son zamanlarda Tesla ile ilgili çok kitap yazıldı. Özellikle Edison ile çekişmeleri, onunla karşılaştırılması Edison mu Tesla mı sorusunu gereksiz bir şekilde gündeme getirdi. Özel hayatı öne çıkarıldı. Tesla Maskelerle Çevrili Bir Hayat, bu ilişkileri anlatan bir kitap. Yazarının ismini ilk defa dutdum. Daha eğlenceli bir kitap bekliyordum. Biraz uzun olmuş. Okuyup bitirene  kadar sıkılmadım dersem yalan olur. Küçük küçük bölümler halinde anlatılmış. iki yada üç sayfa süren kısımlar bazen birbirinden bağımsız özellikler gösterince kopmalar meydana gelebiliyor. Bazı karakterler "nereden çıktı bu", "bu kimdi" sorusunu sormama neden oldu. Daha ilginç kurgulanmış bir hikaye bekliyordum. Karışık ve sıkıcı bir kitapla karşılaştım. Sanki bir filmin senaryosu gibi idi sahneler. Bir sonuca bağlanamadan bitti. 

Kitaptan bazı altını çizdiğim sözlerin çoğu kitap dışından alıntılar. Ama anne Milutin Tesla'nın bir sözü var: 

"Bir yerde rahip çapayı eline almışsa, ilerleme fikri orada ölmüştür."

"Çok okuyan çocuk, Ovidius'un bir sözünü hatırladı. "İçimizde bir tanrı var, bizi uyandırdığı zaman gönlümüz ısınır, onun verdiği güçle ilham tohumları ekilir."

Fark etti ki, içinde bulunduğu dünyada insanlar, insanların var olmasına ses etmiyor fakat "bir şey" olması onları rahatsız ediyor. "

Ovidius'tan bir alıntı "Kaç koyunu olduğunu bilen adam fakir adamdır."

Dediğim gibi kitaptaki güzel sözler genelde alıntılar.

"Ormanda bir ağaç devrildi kimseler duymadan, dünyadan göçtü gitti"

"Gözü yaratan kör olabilir mi hiç?" çok güzel bir söz.

Sabırla okursanız güzel bir kitap, galiba ben biraz sabırsız okudum.

Sineklerin Tanrısı-William Golding

Çocuk kitabı gibi gelmişti, elime alıp alıp bırakıyordum. Zamanı gelmiş. Okumaya başladım.Yine büyük beklenti, yine beklentinin karşılığını bulamayış. Ben mi zor beğeniyorum yoksa beklentim mi büyük. Bilemedim. Issız adaya düşen bir uçak ve çocukların o adada yaşadıkları.Anlatılanın arkasında anlatılmak istenilen düşünceler var tabii ki. Ben bir kitabı okurken o kadar sorgulayamıyorum. Ne okuyorsam onu anlıyorum. Arka planda verilen mesajı almak için önceden kitap incelemelerini okumuş olmak gerekiyor. Ben de bunu sevmiyorum. Bir roman roman olarak okunmalı evet ondan çıkaracağımız derler mutlaka olmalı ama ders kitabı gibi okumamalıyım. Roman çok yoruma açık. Başta dediğim gibi ıssız adadaki çocuklar yaşlarının gösterdiği kadar kazanmış oldukları bilgi birikimi ile birlikte yaşamayı sağlayacak girişimlerde bulunuyorlar. Lider seçiyorlar, kimin söz sahibi olacağı ve konuşma yapacağı ise ellerindeki deniz kabuğuyla belli ediliyor. Deniz kabuğu kimde ise onun konuşma hakkı var. Barınma, yeme içme ihtiyaçlarının şekillenmesi, işbölümü gibi kavramlar şekillenmeye başlıyor. Önceleri kurulan düzen sonra kendini düzensizliğe ve  kargaşaya bırakıyor. Güç savaşları başlıyor. Uygar dünyanın bire bir örneği bu adada yaşanmaya başlıyor. Romanın sonunda ise baştaki o saf iyi niyetli saf çocuklardan geriye bir vahşilik kalıyor. Karakterler farklı kişilikleri sembolize ediyor.Tabi bunları anlamak için dediğim gibi derinlemesine düşünmek gerek. Okurken sıkıldım,  bazen atlayarak okumayı denedim. Ama ne zaman üç beş satır atlamaya kalksam birşeyleri kaçırdım. Geri dönüp atladığım yerleri tekrar okudum. Belki bana sıkıcı geldi ama belki de zamanında okumadığım içindir. Öyle yada böyle dünya edebiyatı denildiği zaman okunması gerekli kitaplardan biri olduğunu düşünüyorum.