Daha Güzel Bir Dünya - Sadun Tanju

İnsanlık sorunlarını, mutluluğa layık insanı anlatıyor Sadun Tanju kitaptaki yazılarında. ahlaktan, cinselliğe, doğadan mistik kavramlara kadar her şey var. Yazıldığı tarih ve kitabın baskısının yapıldığı 1970'li yıllardan bu güne de değişen bir şey olmamış gibi.  Sadun Tanju'nun yazılarında insanları mutluluğa götürecek reçeteler var olanları ve olması gerekenleri anlattığı. 1976 basımlı kitapta bazı kelimelerin değişik yazılışlarını ve kullanımlarını da göreceksiniz. Dilin o yıllardaki kullanışı mıdır doğru olan şimdiki mi bilemiyorum. "Mutlanmak" kelimesi mesela. Kitabı ben çok severek okudum. Siz de okuyun derim.  

"Bebekleri insan yapma işiydi yaşam. Ve ne kadar başarılı olduğumuz, toplumsal yaşamımızdan belliydi."

"Uzun bir ömür dileğimizin kapsamına giren, uzun bir ihtiyarlıktır."

"Yaşamın amacı dünyada en uzun kalmak değil, kaldığı sürece doyumlu yaşamaktır."

"Bir Kazah yazarı olan Kerimoğlu Nurpeissov, bir Fransız gazetecisine konuşma sırasında bir kaç defa kendi halkının Tanrı nergisi özelliklerinden söz edince, Fransız 'Tanrı mı?' diye sorar. Yani der ki, sen komünist düzenin bir yazarısın, akılcısın, bu mistik anlatım da ne oluyor?

     Cevap verir Nurpeissov, ben Tanrı dediğim zaman doğayı düşünürüm."

"Aslında, dünyanın hiçbir yerinde insanın insandan korkmadan yaşayabildiği bir köşe yoktur. Çünkü böyle bir öğreti yoktur."

"İnsanları tek tek veya kitle halinde öldürmenin hiç bir trajedyada tekrarlanmayacak sahneleri karşısında içinden lav gibi bir öç alma duygusunun fokurdaması belki uygarlığa ters düşmez, çünkü bu yüzyıl uygarlık adına kitle cinayetlerinin en yaygın olduğu bir tarih dönemidir. Ama çağa ters düşmez demek haksızlıktır. Çağ, insan düşüncesinin vardığı noktadır, yaşamın vardığı nokta değil."

"Yaşamın vardığı noktada, düşüncenin açtığı ufukları göremezsek, insanlığı birikmiş kirlerinden arındıramayız."

"Bütün devrimciler, büyücü gibi, falcı gibi, gelecekten haber verirler." 

"Aslında mutluluk, yaşam nasıl gelmişse bize, onu kendi ellerimizle öyle yaptığımızdandır diyebilmektir."

"Her yerde gençler bozuk düzene karşı tepki gösteriyorlar, iktidarı ellerinde tutanların insanca bir yaşama sağlama konusundaki duyarsızlıklarına öfkeleniyorlardı. Okullarda ve üniversitelerde yaratılmak istenen 'insan' olmayı reddediyorlardı. ..Öğrencileri kendilerine siyasal rakip görmenin ötesinde, devlet düşmanı gibi göstermeye kalkanlar öylesine kıyıcı kesildiler ki, sonu dayanılmaz acılara vardı yıldırıp ezmelerin."

"Ne olur, taşlara, betona, demire gösterdiğiniz sevgi ve hayranlığı insanlardan esirgemeseniz? İnsanları okşasanız bütün duyarlığınızla ve unutmasanız..."

"Bu yüzdendir ki İsveçli kadın 'Kadın hakları ne demek? Böyle bir ayrıcalık bizim hala özgürlüğümüzü kazanmadığımızı göstermiyor mu?' diye ateş püskürüyor. Doğanın yarattığı farklılaşma bile unutulmalıdır diyor, İsveçli kadın. O da erkek gibi serbestçe aşk yapabilir, çocuğunun doğmasında kendi iradesini kullanır, istediği gibi yaşar ve bunlar doğal haklarıdır, yasalarla korunur. Bunları kadına verilmiş özgürlükler gibi görmek, İsveç toplumunda kadının özgür olmadığını kanıtlamaktır diye düşünüyor zamane genç kızı."

"Bizim işimiz budur. İçeri atamadıkları zaman, içimizdeki mapusanelerde zincirlerimizi şangırdatarak dolaşır dururuz."

"Dünyaya başka bir ahlakı egemen kılmadıkça, ulusal bağımsızlığın ve egemenliğin kazanılması dünyaca ortak bir amaç olmadıkça, güçlü güçsüzün haklarını parçaladıkça; insanın bağımsız, egemen, kurtulmuş yaşam ahlakı kurulmadıkça, savaş, kan, acı, umutsuzluk önlenemez."

Evlilik Şirketi - Bekir Yıldız

1976 yılına ait bir kitaptı okuduğum. Cem yayınlarından Bekir Yıldız'ın Evlilik Şirketi kitabı.Bekir Yıldız kitaplarında aile, evlilik kavramı ve toplumsal değerler üzerinde incelikle duran bir yazar. Dönemi ile günümüz arasında ahlaki bakış değişse de hala geçerliliğini koruyan toplumsal yasalarımız var. Kitapta, evli bir çiftin evliliklerinin dokuzuncu yılını doldurdukları gece  birbirlerine karşı  geçmişte yaşadıklarını yalansız, dürüst ve o güne kadar birbirlerinden gizledikleri şeyleri anlatmaya karar vermeleriyle başlıyor hikaye. Birbirlerine ve yalansız, dürüst bir geçmişe ne kadar tahammül ediyorlar onu da kitaptan okuyalım. 

 

Kitaptan alıntılarım var: 

"Aramızda hiç bir sır kalmamalı. Ben de anlatacağım her şeyi. Saklayan, dürüst olma fırsatından yararlanmayan, en azından, kendisine haksızlık etmiş olur."

"Yanlış anlama, dedi kadın. Bu kez erkekler için hayvan diyorum ben. Çünkü annem ve bütün komşu teyzeler böyle öğretti bana, yıllarca. Hem de kulağımı çekerek, saçlarımdan tutup yerlerde sürüyerek. Dal gibi bir sevgilinin özlemini çektiğim için. İsmini bilmediğim, görüp de dil döndüremediğim sevgililerin özlemini çektiğim için...Oysa doğa bile bir yılda dört kez gönül değiştiriyordu."

"Bir genç kız için, hiçlenmenin anlamı başka da olabilir. Ruh aldanırken, beden de ceremesini çekiyor."

 

"Olamaz diye başını salladı adam, Çıkar karşılığında saklanmış sevginin anlamı olur mu dersin? Baksana, gerçekleri birbirimize anlattıkça, batağa biraz daha saplanmıyor muyuz?"

"Yuvarlanırken kopmuş, ama bitmemiş yeşeriklik. Susuz olmak...Damla damla içmek sonunda. Hiç içememekten daha çok susamak..."

"Sen ve ben...Karı-koca olarak ikimiz...Evliliğimizin ürününü paylaşıyoruz böylece. Katletmek sanatı. Şöyle ya da böyle."

Edebiyat Mutluluktur - Zülfü Livaneli

Yazarın Vatan gazetesinde yer alan edebiyata dair yazılarının yer aldığı deneme tarzında bir kitap "Edebiyat Mutluluktur" Kitapta ayrıca "Benim Gözümle Yaşar Kemal" ve "Edebiyat Üzerine" adlı konuşmalarından oluşan bir bölüm var. 

Zülfü Livaneli son zamanlarda biraz ticari kaygılar gütse de, okuması kolay, romanları akıcı sevdiğim yazarlardan oldu her dönemde. Doksanlarda daha aklı başında tespitleri ve yorumları varken biraz da uluslar arası alandaki ünü dolayısıyla edebiyat dünyasında rolünü biraz daha büyüttüğü söylenebilir. Yine de güzel bilgiler edindiğim, güzel alıntılarımın olduğu bir kitap oldu Edebiyat Mutluluktur. Bence okunmalı. 

"Üslup konusuna en çarpıcı biçimde yaklaşan yazar Stendhal olmuş. Diyor ki: 'En iyi üslup, zabıt katibinin üslubudur.' "

"Ey sevgili okur! Eğer bir kitap kendini okutamıyorsa, ilerlemiyorsa, o zaman derhal o kitabı kaldırıp atmak ve dünyada okunmayı bekleyen nitelikli eserlere yönelmek en iyisi. kapitalizmin kafa karıştırıcı ürün pazarlama tekniklerinden kurtulmanın tek yolu, kendi okuma zevkinize güvenmektir."

 

"Tanrı bile insanlara kitaplar yoluyla seslendi. Darwin, Marx

 Freud, Einstein dünyayı kitaplarla değiştirdi."

 

"2009'da ilginç bir edebiyat skandalı gündeme geldi. Birisi oturup, ünlü yazar Jane Austen'ın az bilinen bilinen bir romanını daktilo etmiş  ve kendi adıyla otuzdan fazla yayınevine göndermiş. İnanır mısınız, yayınevlerinden hiçbiri kitabı basmaya değer bulmamış. Aynı deney birçok büyük yazar için tekrarlanabilir ve büyük bir ihtimalle sonuç aynı olur. Çünkü modaya uygun yazmak, iyi yazmanın önüne geçmiş durumda."

"Eğer bir kitabı okumaktan hoşlanıyorsanız, harika. Hoşlanmadıysanız okumayın. Edebiyat, size dikkatinizi çekecek başka yazarlar sunacak kadar zengindir."

"...Ama büyük işler yapmayı deneyecekseniz, kolaya kaçamazsınız. Faulkner'in bir sözü var. 'Bir yazarın başarısı, göze aldığı başarısızlıkla ölçülür' diyor. Garanti yollarla, küçük başarılarla yetinmezseniz, büyük başarısızlıkları göze alırsanız, ancak o zaman, büyük işler yapmayı deneyebilirsiniz. Sadece yazarlıkta değil, bütün sanatsal çalışmalarda dikkate alınması gereken bir söz bu."

"Bizde Osmanlı'nın yıkılışı, Cumhuriyet'in kuruluşu, sol ve sağ akımların doğuşu gibi önemli olaylara filozoflar değil şairler öncülük etmiştir."

"Bizde ezberinde çok şiir bulunan insanlara hayranlık duyulur.  Batıda ise, bildiğiniz gibi bilimsel verilerle düşünmek ve kanıtlanmış bilgilerden yola çıkan analizler yapmak daha fazla kabul görür.

Günümüzün Türkiye'si ne yazık ki artık şiir yoluyla da düşünmüyor, dizelerle heyecanlanmıyor. Has şiir kendi içinde büyük bir derinlik taşıdığı için hiç olmazsa estetik ve edebi bir düzey sağlıyordu."

"Bugün bile yazılarıma bazı öztürkçeci okurlardan itirazlar gelir ve niye kelimelerin Türkçesini kullanmadığımı sorarlar.

Cevabı gayet basit: Yazdığım dili yoksullaştırmak istemiyorum da ondan. Bir yazar metinlerinde ne kadar çok kelime kullanırsa o kadar değerli sayılır. Fransız edebiyatında Victor Hugo'nun kullandığı kelime sayısına hiç bir yazar erişemiştir."

"Atatürk dile çok önem veren, Osmanlının son döneminde zirveye yükselmiş olan dili ustaca kullanan (o devrin tabiriyle) bir münevverdi. Dilin ahengine, tadına tuzuna dikkat ederdi. Hatta 'muhakkak' kelimesini  ses olarak yetersiz bulup 'muhakkaka' olarak değiştirdiği ve vurguyu artırdığı bilinir."

"..Bir de kitap ne kadar zor okunursa derinliği o kadar fazla olur anlayışı egemen. Bu yanlıştır. Buna karşı hepimiz mücadele edelim."

"...Çünkü edebiyatın malzemesi doğrudan doğruya hayattır ve edebiyat sıkıcı bir şey değildir, bir zevk meselesidir. İnsanlar zevk aldıkları için kitap okurlar." 

Kambur - Şule Gürbüz

Daha önce "Öyle miymiş" kitabını okumuş ve sevmiştim. Değişik gelmişti. Daha göz önünde olan ve sözü edilen "Kambur" u da onun referansıyla okudum ancak maalesef sevemedim. 

Cesur, sert cümleler. Bolca ironi. Kamburun ağzından anlatılan. Öncesi ve sonrası belli değil. Yazar aklındaki cümleleri kurgusuzca aktarmış. Tek paragraflık ya da satırlık sayfalardaki anılar ise anlamsız geldi bana. Yazılanları biraz da felsefi bilinçle okumak gerek tabi, altındaki anlamları. Aceleye getirilecek bir kitap değil. Tabi ki böyle sevilen ve önemli yazarların okuma listelerinde gösterilen bu yazarı eleştirmek haddimize değil, okur gözüyle yazıyorum. Kitap bittikten sonra bende kalan iz altı çizili cümleler oldu. 

İşte onlardan ilki arka kapaktan:

"Bana sorulsa bir gün "Kamburunun düzelmesini mi istersin, yoksa tüm insanların kambur olmasını mı?" diye, herkesi kambur görmek olurdu dileğim. Yerden yüksekliğimin bu gülünç santimleri yüzünden, yaşama da ölüme de sizlerden daha yakınım. Daha sonraları yerimi yadırgamamak için, yükselme isteğini bir türlü anlayamam. 

Zaten bir portakalın doğusu batısı olduğuna inananlardan değilim - dolayısıyla dünyanın da...

Bana renk bile sormayın - bir beyazdan ya da sarıdan ne anladığınızı bilmeden size yanıt veremem."

"Akıl ideale varamayınca hicve varıyor..”

"Kendim hariç her şeye uzağım, ve çok kişiyi öldürdüm; kafam, cinayetlerle dolu."

"Birisinin ölümüne üzülmek bile, o kimse için bambaşka bir ölüm düşlediğiniz içindir."

"Ve hiçbir şeye şaşmıyorum - her şeye bildik diyordum ya; bu da doğru değil. Ben dünyaya olup biteni hayretle izlemeye ve şaşırmaya gelmişim - durmadan şaşırmaya..."

"Söylediğim bir şeyi savunmuyorum ne demektir? Söylemek savunmanın bir biçimi mi? Oysa ben söylediğim her şeyi, yarı yarıya, hem savunmak hem de yerin dibine batırmak istiyorum. Söz aynaysa, yansıtır yalnızca -hiçbir zaman kendisi değildir. İnsanlar bu aynaların düz mü eğri mi olduğuyla ilgilidirler; benimse aynaları kırmak, en büyük zevkim."

"Öğrenilen tüm gerçekler, başkalarına söylenen yalanlar sayesinde bulunur."

"Niye unutayım ki? Unutamamak değildir, unutmaktır acı olan."

Savaş ve Barış - Tolstoy

Savaş ve Barış. Bir klasik. Çok önce okudum ancak buraya yazmaya yeni sıra geldi.  Napoleon’un Rusya’yı işgalini anlatan dev bir savaş romanı, aynı zamanda bir Rusya panoraması. 1800’lerin ortalarında Rusya’nın içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar, kentlerde, köy ve kasabalarda, büyük çiftliklerde sürdürülen hayat, dönemin önde gelen kişilikleri, saray yaşamı, özellikle üst sınıf ustaca anlatılıyor. Savaşmanın anlamını bulmakta güçlük çeken genç subay Andrey; muazzam servetine rağmen gerçek mutluluğu bulamayan Piyer; masum bir genç kız iken çekici bir kadın haline gelen Nataşa. Savaşın yıkımı Moskova'yı sarar, farklı kaderler birbirine karışır.

Okunması gereken bir klasik. Alıntılarımdan bazıları ise şöyle:

" 'Bu yabancı buraya sırf benim için mi geldi?' diye kendi kendine sordu. Cevabını kendi verdi 'Evet, yalnız benim için...Bence o bütün dünyadan, her şeyden daha değerli.' "

" 'Mariya, affetmek kadınların erdemidir. Ama erkekler için iş değişir. Onlar ne unutmalı, ne de affetmelidirler' Anatoliy'e duyduğu kin kalbinde birden şahlandı."

"O halde güle güle git Andrey...Acıları, Tanrının verdiğini, bundan insanların suçlu olmadıklarını hatırla."

"Evet Moskova yanıyor kardeşlerim. Moskova, bizim ak duvaklı anamız."

" 'Aşk...' diye düşünde. 'Aşk nedir?' Ölümün inkarı, hayatın kendisidir. Bütün anlayabildiklerimi, yalnız aşk sayesinde anladım. O her şeyi kapsıyor. Aşk Tanrı'dır. Ölmek de, aşkın ufak bir parçası olan benim, aşkın sonsuz kaynağına dönmem demektir.' Sonra kabuslarla dolu derin bir uykuya daldı."

"..güzellik için sevilmez, sevdiğin güzeldir...!"

"O, günümüzün ahlak yoksunu dünyası için haddinden fazla iyi ve temiz yürekli."

"Sağlığım nasıl olabilir... duygusal olarak bu kadar acı çekerken? Bu devirde duyguları olan birinin iyi olabilmesi mümkün mü?"

" Zafer kazanmak barut kokusu almayanlara herhalde çok kolay geliyordur. "

"Herkesten çok güldü. Belli ki acı çekiyor."

Bir Ömür Nasıl Yaşanır? - İlber Ortaylı

 

İlber Ortaylı'nın  herkes için başucu kitabı niteliğinde olan bir kaynak kitap. Her konuda. Ne dinlenir, ne okunur, nereler ziyaret edilir, nasıl seyahat edilir, ne izlenir türünden bilgiler ve öneriler. Bir ömrün nasıl yaşanacağına dair ipuçları ile kendi ömür tecrübesinden okuyucuya yaptığı paylaşmalar var. 

Hayatı boşa geçirmemek için bir rehber. İlber Hoca, anlayana çok güzel öğütler veriyor soru-cevap şeklindeki kitabında.

Arka sayfada ise şöyle diyor:

"Cesur olun, kendinizi rahat hissettiğiniz alanın dışında pencereler açın. Farklı dünyalarla ancak böyle tanışırsınız. Bir insanın bittiği an, miskinliğe esir olduğu andır. İnsan, konforundan vazgeçmeyi göze almalıdır. Kendi dünyasını yerinden kendisi oynatmalıdır."

Sözün kısası, cahillikten kurtulmak için okumak gerek :) 

Alıntıları yazmaya kalksaydım bütün kitabı yazmam gerekecekti. O yüzden bence alın okuyun.

Yazmak Eylemi - Ferit Edgü

 

Kendilerini "devrimci" olarak tanımlayan örgüt üyelerinin bir eylemi sonucu 14 Şubat 1980 Perşembe günü, İstanbul'un birçok semtinde dükkanlar kepenklerini açmaz. Yazar, kitabında bu eylemi 101 değişik metinde dile getirerek bir yazma eyleminde bulunur.

Yazmak Eyleminde aynı konu şaşkınlık, film öyküsü, bencil, yordamsı, iç-konuşma,günlük, masal, söylenti, karşılıklı konuşma gibi yazı türlerinde yeniden yazılıyor. Aynı olay farklı şekillerde. Hepsi ayrı güzellikte.

Yazarlığa başlamaya heveslenenler için güzel bir kaynak olabilir diye düşünüyorum. 

Alıntılar:

"Ama yazabilirim. Korkularımı, kaygılarımı, düşlerimi, düşüşlerimi yazdığım gibi bu eylemi de yazabilirim. Çünkü yazmak da bir eylemdir."

"Üslûp kişinin kendisidir sözü doğruysa, her üslûbun da bir kişiyi yarattığını varsaymak yanlış sayılmaz.."

"Yozlaşma dönemlerinde herkes işin kolayını seçer. Üretmek yerine tüketmeyi. Düşünmek yerine konuşmayı.."

"Bazı şeyler vardır, sözler, renkler, insan yüzleri ya da bir taş parçası, bir pencere, saçma-maçma, böyle hafızanızda yer eder. İsteseniz de atamazsınız."